Krótko o najważniejszych wydarzeniach w historii Islandii. Od początków epoki Wikingów aż do czasów współczesnych.
Opisy plus kroniki z lat 1200-1800.
Zasiedlenie Islandii
Zasiedlenie Islandii stanowi część historii epoki Wikingów. Mianem tym określamy około 250 lat poczynając od 800 roku, kiedy mieszkańcy północnej Europy podjęli serię wypraw i podbojów. Umożliwiły to postępy w sztuce nawigacji, które umożliwiły żeglowanie po otwartym oceanie. W swoich doskonałych okrętach Wikingowie wypuszczali się na morze, szukając okazji do handlu, piractwa, podbojów i osadnictwa. Według tradycji, pierwszym osadnikiem na Islandii był Norweg zwany Ingólfur Arnarson, który osiedlił się na terenach obecnego Reyjkjaviku w 874 roku. Tradycyjny przekaz prawdopodobnie nie odbiega bardzo od prawdy. W 2001 roku archeolodzy odkryli w centrum Reyjkjaviku znaleziska datowane na okolice 871 roku. Jednak już przed Ingólfurem na Islandii z pewnością mieszkali już jacyś ludzie. Na wyspach Vestmannaeyjar odnaleziono szczątki wcześniejszego wikińskiego osadnictwa, wiadomo też, że mnisi irlandzcy zakładali swoje pustelnie na samotnych wyspach północnego Atlantyku, w tym na Islandii. Wikingowie zaś po założeniu osad na Islandii podjęli kolejne wyprawy dalej na Zachód. Eryk Rudy założył osiedla wikińskie na Grenlandii, a stamtąd kolejne wyprawy dotarły aż do północno-wschodnich wybrzeży Ameryki Północnej, nie zapoczątkowując tam jednak trwałego osadnictwa.
Nawrócenie/ Chrześcijaństwo Islandii ( Chrystianizacja Islandii )
Wikingowie zetknęli się z chrześcijaństwem poprzez podróże i handel , a niektórzy z pierwszych osadników na Islandii byli już wyznawcami tej religii; dotyczyło to zwłaszcza tych, którzy mieli za sobą wcześniejszy pobyt w Szkocji lub Irlandii. Jednak odcięta od reszty chrześcijańskiego świata, religia ta zaczęła zanikać wśród pierwszych islandzkich osadników. Kiedy pod koniec X wieku chrześcijaństwo zaczęło na dobre zyskiwać popularność w Skandynawii, na Islandię zaczęto wysyłać misje mające ponownie schrystianizować wyspę. Pierwsza taka misja wyruszyła w 981 roku. Punkt zwrotny dla chrześcijaństwa nadszedł w roku 1000. Przez pewien czas wydawało się, że ludność wyspy podzieli się na chrześcijan i wyznawców tradycyjnej religii i każda z tych grup będzie przestrzegać swych własnych praw. Aby zapobiec anarchii, o rozstrzygnięcie sporu poproszono głosiciela praw, przywódcę islandzkiego parlamentu, Thorgeira Ljosvetningagodi. Mimo że sam był wyznawcą tradycyjnej religii, Thorgeir opowiedział się za chrześcijaństwem i po trzech dniach obrad i sporów ogłosił, że wszyscy mieszkańcy Islandii zostaną ochrzczeni. Ci, którzy chcieli, mogli nadal praktykować tradycyjne obrzędy i utrzymywać świątynie, ale miało to być od tej pory czynione w sferze prywatnej.
Wiek piśmiennictwa islandzkiego
Islandia od samego początku wydaje się pełnić rolę skarbca kultury nordyckiej. Od przełomu X i XI wieku Islandczycy zdobyli monopol w sztuce poezji dworskiej opiewającej królów panujących w kontynentalnej części Skandynawii, z czego uczynili intratne rzemiosło. Razem z chrześcijaństwem na Islandię dotarła też kultura słowa pisanego. Jednak w przeciwieństwie do reszty Europy, Islandczycy szybko zarzucili łacinę na rzecz pisania w swoim własnym języku. W XII wieku rozpoczęli pracę nad spisaniem swoich praw i historii. Powstały wówczas takie dzieła jak „Księga Islandczyków” czy „Księga o zasiedleniu”. Spisywano również dzieje królów Norwegii, a islandzcy kronikarze i biografowie stali się bardzo pożądani na zagranicznych dworach. W XIII wieku podjęto bardziej fantastyczną tematykę, spisując opowieści pochodzące z początków islandzkiej kultury. Powstały wówczas niepowtarzalne sagi rodzinne. Złoty wiek islandzkiego piśmiennictwa pokrywa się z niespokojnym okresem zwanym epoką Sturlungów, a jego zmierzch rozpoczyna się wraz z utrata niepodległości pod koniec XIII stulecia.
Reformacja
Idee Marcina Lutra dotarły na Islandię około 1530 roku, a w 1538 roku duński król uczynił z luteranizmu obowiązujące wyznanie. Dla monarchii protestantyzm był użyteczny, gdyż pozwalał przejąć kontrolę nad dobrami kościelnymi. Jednak na Islandii nowa religia nie cieszyła się popularnością i spotkała się ze zdecydowanym sprzeciwem ze strony biskupów. W 1541 roku biskup Skálholt, Ögmundur Pálsson, został aresztowany i przewieziony do Danii, a na jego miejsce powołany został protestant, Gissur Einarsson. Katolicki biskup Hólar, Jón Arason, stawiał opór do 1550 roku, kiedy to 7 listopada wraz z dwoma synami został schwytany i zgładzony w Skálholt. Nowy luterański Kościół został ostatecznie ustanowiony w 1551 roku. Konsekwencją przejścia kraju na protestantyzm było to, że król zostawał głową kościoła, przejmując kontrolę nad wszystkimi dochodami i ziemiami kościelnymi. Klasztory uległy kasacie. Zmiana religii zaowocowała natomiast renesansem piśmiennictwa i ruchu wydawniczego na Islandii.
Walka o niepodległość Islandii
W 1843 roku król Danii Chrystian VIII zezwolił na uformowanie parlamentu w Reykjavíku. Parlament miał zbierać się co roku, a jego rola była czysto doradcza – kompetencje parlamentu sprowadzały się do opiniowania praw, które uchwalane były przez władze w Kopenhadze.
W 1848 roku król duński zrzekł się władzy absolutnej na rzecz monarchii konstytucyjnej. Korzystając z nadarzającej się okazji, Jón Sigurðsson, wpływowy członek islandzkiego parlamentu, opublikował wezwanie do narodu islandzkiego. Twierdził w nim, że Islandczycy w 1662 roku składali przysięgę na wierność duńskiemu królowi, a nie konstytucyjnemu rządowi i że powinni odzyskać prawo do samostanowienia. W 1871 roku król Chrystian IX ogłosił, że Islandia pozostaje integralną częścią Danii, ale przyznał jej pewną autonomię. W 1874 roku Islandia otrzymała własną konstytucję, wzorowaną na duńskiej.
Okupacja Islandii w czasie wojny
W dniu 10 maja 1940 roku, sześć miesięcy po rozpoczęciu II wojny światowej, brytyjskie okręty wpłynęły do portu w Reykjavíku, a armia brytyjska zaczęła okupację kraju. Niebawem zaczęto tutaj mówić o „błogosławionej wojnie”, gdyż pomimo okupacji i strat w ludziach wojna położyła kres trudnościom ekonomicznym z czasów Wielkiego Kryzysu. W 1941 roku Brytyjczyków na Islandii zastąpili Amerykanie. Pieniądze i towary zaczęły napływać do kraju. Dania znajdowała się pod niemiecką okupacją, więc jej dotychczasowe związki z wyspą się zakończyły, co doprowadziło do tego, że 17.06. 1944 roku Islandia ogłosiła się niepodległą republiką. Nowe państwo stało się sojusznikiem państw Europy Zachodniej i Ameryki Północnej. W 1946 roku zawarto porozumienie o opuszczeniu Islandii przez wojsk amerykańskie, którym zagwarantowano jednak prawo do wykorzystywania lotniska Keflavík. W tym samym roku Islandia stała się państwem członkowskim ONZ. W 1949 roku Islandia dołączyła do NATO, a w 1951 roku zawarła porozumienie wojskowe ze Stanami Zjednoczonymi. Powrót sił amerykańskich wywołał niezadowolenie i niepokoje społeczne w młodym państwie. Sojusz ze Stanami Zjednoczonymi został rozwiązany w 2006 roku, a wojska amerykańskie opuściły teren Islandii do końca tego roku.
Dobrobyt – Współczesna Islandia
Rewolucja przemysłowa w znacznej mierze ominęła Islandię. Aż do XX wieku gospodarka Islandii ograniczała się do podstawowego rolnictwa, zapewniającego wyżywienie mieszkańcom. Jednak ze względu na surowe zimy, zdolności produkcyjne islandzkiego rolnictwa zawsze były ograniczone. Obecnie szacuje się, że uprawy na Islandii były w stanie wyżywić 40-70 tysięcy ludzi. Za każdym razem, kiedy populacja wyspy przekraczała te wartości, ludziom zaczynał zagrażać głód. Uprzemysłowienie pojawiło się na początku XX wieku, kiedy na Islandię dotarły trawlery, które odmieniły lokalna gospodarkę. Rybołówstwo stawało się coraz intensywniejsze, aby zaspokoić popyt w Europie i Stanach Zjednoczonych. Oparta na nowej technologii gospodarka mogła wyżywić coraz więcej ludzi, a populacja Islandii szybko urosła na przestrzeni ostatnich 100 lat. W ostatnich dziesięcioleciach zaczęto rozwijać inne sektory gospodarki, takie jak turystyka i energetyka wodna i geotermalna. Obecnie gospodarkę Islandii cechuje szybki wzrost w obszarach własności intelektualnej i usług finansowych.
Kronika 1201-1300
1220-1262 – Epoka Sturlungów, nazwana tak od imienia najpotężniejszego z klanów zamieszkujących wówczas Islandię. Okres ten zapisał się w pamięci epoka przemocy, chaosu i niepokojów społecznych.
1238 – Bitwa pod Örlygsstaðir, największa bitwa stoczona na terenie Islandii pomiędzy klanem Sturlungów a ich przeciwnikami. W bitwie wzięło udział 2000-3000 wojowników, z których 56 poległo.
1241 – Pisarz Snorri Sturluson, jeden z przywódców klanu Sturlungów, zostaje zamordowany na zlecenie Gissura Thorvaldssona.
1244 – Bitwa w Zatoce (Flóabardagi), jedyna bitwa morska w historii Islandii. Starli się w niej Kolbeinn „Młody” z klanu Ásbirning i Þórður Kakali z klanu Sturlungów. W bitwie wzięło udział 700-800 ludzi, z czego poległo 60-70.
1253 – Spalenie Flugumýri. Zwolennicy Sturlungów zabijają Gissura Thorvaldssona, przywódcę klanu Haukdaelir, paląc zabudowania farmy, w których znajdował się z 24 innymi ludźmi.
1262-1264 – Islandczycy składają przysięgę na wierność królowi Norwegii, zachowując jednak wiele ze swoich praw i autonomii.
1271 – Król Norwegii Magnus ogłasza nową księgę praw dla Islandczyków zwaną Járnsíða. Jednym z praw przez nią wprowadzonych była zasada, że zabójstwa powinny być karanerekompensatą finansową dla rodziny zmarłego, aby nie prowadzić do wybuchu krwawych konfliktów między klanami.
1280 – Król Norwegii ogłasza nową księgę praw dla Islandczyków, zwaną Jónsbók. Niektóre z wprowadzonych przez nią przepisów są w użyciu do dnia dzisiejszego.
Kronika 1301-1600
1362 – Potężna erupcja pod powierzchnią lodowca Knappafellsjokull w pobliżu południowego wybrzeża niszczy jedne z najżyźniejszych obszarów kraju.
Koniec XIII stulecia – Eksport islandzkich ksiąg, które do tej pory cieszyły się ogromnym zainteresowaniem, stopniowo załamuje się w miarę jak podobieństwo islandzkiego do pozostałych języków skandynawskich staje się coraz mniejsze.
1402-1404 – Epidemia Czarnej Śmierci dosięga Islandię 60 lat po tym, jak spustoszyła resztę Europy i zabija około jednej trzeciej mieszkańców wyspy. Całe połacie kraju stają się niemal całkowicie wyludnione.
1494-1495 – Kolejna fala zarazy przetacza się przez większość kraju (z wyjątkiem Fjordów Zachodnich), a jej pokłosie jest równie dramatyczne jak za pierwszym razem.
1538-1551 – Nadejście Reformacji. Król duński narzuca Islandii luteranizm.
1562-1563 – Król Danii wprowadza monopol Korony w handlu siarką i przejmuje kopalnie tego surowca. W tym czasie siarka była najcenniejszym produktem eksportowym Islandii, jako że stanowiła podstawowy składnik prochu strzelniczego
Kronika 1601-1800
1625-1685 Na Islandię dociera szaleństwo polowań na czarownice i rozprzestrzenia się głównie na terenie Fiordów Zachodnich, ale przybiera tu specyficzny charakter – spośród 22 osób spalonych na stosie wszystkie poza jedną stanowili mężczyźni.
1627 – Algierscy piraci zabijają 40 ludzi i uprowadzają kolejne 400 osób, aby sprzedać je na targach niewolników w północnej Afryce. Niektórzy z porwanych zostali potem wykupieni i powrócili na Islandię.
1662 – Król duński zmusza Islandczyków, aby zrzekli się swobód, jakie mieli zagwarantowane dotychczas i uznali królewską władzę absolutną.
1703 – Przeprowadzony zostaje pierwszy spis ludności, który odnotowuje 50 358 mieszkańców.
1707-1709 – Epidemia ospy pozbawia życia 18 000 ludzi.
1724-1729 – Erupcje w okolicach jeziora Mývatn, podobne w swoich charakterze do erupcji wulkanu Krafla w latach 1975-1984.
1750 – Dwóch studentów, Eggert Ólafsson i Bjarni Pálsson, wspinają się na Heklę, budząc przerażenie wśród okolicznej ludności, przekonanej że na szczycie wulkanu znajdują się wrota piekieł.
1771 – Na Islandię po raz pierwszy zostają sprowadzone renifery.
1783-1784 – Erupcja wulkanu Laki powoduje skażenie środowiska na większości obszaru Islandii. Około 10 000 ludzi umiera z głodu.
